Film niemy

Pies andaluzyjski- L. Bunuel i S. Dalli

Rozkwit filmu niemego przypada na lata 1918- 1930. Pojawiły się wtedy pierwsze arcydzieła, które do dziś są stawiane ponad inne filmy. W produkcjach filmowych przodowały Szwecja, Niemcy i Francja.  Dziś z wielkim sentymentem oglądamy Gabinet doktora Caligari czy Skarb pana Arne, gdzie zapoznajemy się z mozaiką gestów, spojrzeń i ruchów, które choć odrobinę przerysowane, oddają wszystkie słowa, których wypowiedzieć nie było można. 

Szwecja

Skarb pana Arne

Szwedzi inspiracje do swoich filmów czerpali głównie z literatury XX wieku. Częstym motywem w filmach były historie miłosne, przeplatane wątkami patriotycznymi oraz sagami i podaniami ludowymi. Szwedzi jako pierwsi wykorzystali w swoich filmach przyrodę jako jednego z bohaterów. W filmie Victora Sjöströma pt. Banici przyroda ujawnia się jako bezwzględna wróg uciekającej przez góry pary. Staje się groźniejsza od ludzi i ostatecznie zabija głównych bohaterów. Z kolei w filmie Mauritza Stillera Skarb pana Arne poznajemy Elsalli, której rodzina została zamordowana przez szkockich żołnierzy. Przygarnięta przez pana Arne, nieświadoma kto zabił jej rodzinę, przypadkowo zakochuje się w szkockim żołnierzu. Film został nakręcony na podstawie powieści Selmy Legerlöf. Reżyser założył sobie, że odda w filmie te same uczucia, które towarzyszą czytelnikowi przy czytaniu książki. Interesującym elementem jest śnieg, który pojawia się w filmie. Do tej pory nikt nie czerpał tak bardzo z natury w filmach. Kultową jest scena, gdzie orszak żałobny niesie ciało Elsalli idąc po zamarzniętym morzu. 

Niemcy

Pod koniec I Wojny Światowej w Niemczech bardzo dynamicznie zaczęła rozwijać się kinematografia. Największą wytwórnią filmową, która później zaangażowała się w akcję propagandową prowadzoną przez Goebelsa, była UFA. Stworzyła ona swój własny gatunek filmowy nazywany filmem górskim (Bergfilm). Pierwszy taki film pochodzi  z 

1924, nosił tytuł Góra przeznaczenia, a jego akcja toczyła się w Tyrolu. Gatunek ten zakładał realizację zdjęć w wysokich górach, ujęcia wspinaczek oraz katastrof. Wprowadzał także wątek miłosny. W Niemczech najważniejszą rolę odegrał jednak nurt zwany ekspresjonizmem. W filmach pokazywano głębię 

człowieczeństwa, skomplikowany umysł ludzki, jego zawiłość i złożoność. Przekonywano, że to właśnie umysł rodzi ból, cierpienie, obłęd i rozpacz. To właśnie w ramach tego nurtu powstało dzieło niepowtarzalne, traktowane jako najjaskrawszy wyraz założeń ekspresjonizmu. W 1919 roku Robert Wiene nakręcił Gabinet doktora Caligari. Przenosimy 

się do Holstenwall gdzie rozpoczyna się doroczne święto. Na jarmarku pojawia się doktor Caligari, który podczas pokazów rozbudza ze śpiączki somnambulika Cezara. Dodatkowo Cezar potrafi przepowiadać przyszłość. Wraz z ich pojawieniem się zaczynają w miasteczku ginąć ludzie. W filmie pojawia się szpital psychiatryczny oraz ludzie którzy 

postradali zmysły. Żyją pod reżimem jednego człowieka, gotowi zrobić wszystko co zechce. Po latach zaczęto utożsamiać Caligariego z Hitlerem, a posłusznego mu Cezara ze społeczeństwem niemieckim, które dało się omamić przywódcy. Znaczącą rolę w filmie odegrała scenografia, która całkowicie została zrealizowana w atelier. Jest niezwykle wyrazista i zdeformowana, po to by była zauważana. Reżyser wyszedł z założenia, że to co zwyczaje jest przez na nie dostrzegane. Scenografia miała być ucieczką od świata kreowanego w literaturze. Stworzono miasto pełne krzywizn i nienaturalnych wygięć. Wszystko co otaczało bohaterów miało symbolizować obłęd w jakim jest Caligari. 

Francja

We Francji reżyserzy podążali tropem impresjonizmu, który w dużym stopniu bazował na wrażeniu jakie człowiek osiąga widząc dany obraz, a nie na jego realistycznym wyglądzie. Powstała tzw. pierwsza awangarda czyli grupa artystów, którzy skupili się wokół Louisa Delluca. Reżyser ten mimo, że żył krótko i nie ukończył żadnego filmu całkowicie to wprowadził wiele nowatorstwa do kina. Przede wszystkim stosował technikę nakładania zdjęć, uzyskując dwa obrazy przenikające się nawzajem. Do twórców nowego kierunku można zaliczyć jeszcze dwóch reżyserów: Germaine Dulac oraz Jeana Epsteina. Z kolei tzw. awangarda francuska, gardząca filmami tworzonymi dla mas, zaczęła czerpać z przeróżnych nurtów takich jak kubizm, dadaizm czy surrealizm. Najczęściej korzystano właśnie z tego ostatniego, wprowadzając do filmu elementy zupełnie odrealnione, poruszając tematy, które do tej pory uważane były za tabu. Jednym z przykładów filmów surrealistycznych jest film zrealizowany przed dwóch Hiszpanów: Luisa Banuela i Salvadora Dallego. Ich działo nosi tytuł Pies andaluzyjski i pochodzi z 1928 roku. W filmie możemy zobaczyć sceny, które nie do końca łączą się w logiczną całość. Pojawia się fortepian w którym umieszczone są rozkładające się zwłoki osła lub zbliżenie na gałkę oczną rozcinaną brzytwą. Te i inne interesujące sceny można zobaczyć poniżej. 

Bibliografia:
Magazyn Esensja
Leksykon Sztuki Filmowej
Płażewski Jerzy: Historia filmu 1895- 2000. Warszawa: Wydawnictwo "Książka i Wiedza", 2001, s. 38- 57